Korzbok Witkowski (Korzboch, Korczboch, Koczbork, Cordsbogk, Corciboc, Korzbog, Kurzbach z Witkowa) Jan h. własnego (koniec XV w.–1572), prałat, mecenas kultury. Pochodził z zamożnej wielkopolsko-śląskiej rodziny szlacheckiej, a sam był dziedzicem miasteczka Witkowo koło Gniezna. Dn. 5 IV 1514 r. został immatrykulowany w Akad. Krak. jako «Johannes Mathie de Vythkowo Gneznensis dioc.», a studiował podobno też w Rzymie. Kuzyn prałatów Andrzeja Krzyckiego i Andrzeja Zebrzydowskiego, miał być już w r. 1527 proboszczem kaliskim, a może t. r. został kanonikiem katedralnym płockim (był nim w każdym razie w r. 1529). W r. 1531 był prepozytem kolegiaty Św. Michała w Płocku, a w r. n. został za poparciem Krzyckiego tamtejszym scholastykiem katedralnym wbrew kandydaturze popieranego przez Piotra Tomickiego historyka Stanisława Górskiego. Następne nominacje K-a doprowadziły do skandalicznych sporów połączonych z grożeniem ekskomuniką i odwoływaniem się do Rzymu. Zwycięsko dla K-a skończyła się walka z popieranym przez króla prawnikiem Mikołajem Śliwnickim o dziekaństwo gnieźnieńskie, na które otrzymał nominację w r. 1535, oraz spór z kuzynem prymasa Mikołaja Dzierzgowskiego, Hieronimem Garwaskim, o kanonię krakowską, na którą powołał go nowy bp krakowski A. Zebrzydowski w r. 155l. Dn. 10 II 1553 r. przeważnie przychylna K-owi kapituła krakowska ekskludowała go pod naciskiem prymasa na kilka tygodni ze swego składu. Ok. r. 1540 był K. jednym z bardziej wpływowych prałatów w Gnieźnie, pod koniec życia przebywał zaś głównie w Krakowie, poświęcając się różnorodnej działalności ekonomicznej. Ok. r. 1537 zarządzał dobrami arcbpa gnieźnieńskiego Andrzeja Krzyckiego, ok. 1547 sprawował przez krótki okres funkcję starosty klucza włocławskiego bpa kujawskiego, Andrzeja Zebrzydowskiego. W r. 1554 przebywał na dworze brata bpa Bartłomieja Zebrzydowskiego, woj. brzeskiego, a od r. 1556 na dworze bpa Zebrzydowskiego, wówczas już biskupa krakowskiego, któremu przez krótki okres pomagał w sprawach gospodarczych. Jako ceniony «bonus oeconomus» sprawował do 19 V 1554 r. funkcje prokuratora kapituły krakowskiej, ale potem trudno mu się było rozliczyć, co spowodowało oskarżenie o przywłaszczenie pieniędzy. W ostatnim dziesięcioleciu życia zajmował się energicznie obroną dóbr kościelnych przed szlachtą. Z powierzonych sobie wsi kapitulnych czerpał chyba duże dochody, zakładając folwarki i powiększając robocizny. Zarabiał też pewno na pożyczaniu pieniędzy różnego rodzaju ludziom, od mieszczan krakowskich począwszy, a na biskupach skończywszy.

Bogaty prałat sporo wydawał na budowle, ogrody i fundacje. W r. 1554 zapisał 1000, a w 1566 jeszcze 114 złp na ubogich studentów Akad. Krak. Jej profesorowie, Benedykt z Koźmina czy Grzegorz z Sambora, manifestowali swą przyjaźń dla fundatora, ale ostatecznie rozstał się on z uniwersytetem źle, nie dopełniwszy swych obowiązków jako przedstawiciel kapituły płockiej w sprawie fundacji bpa Andrzeja Noskowskiego dla Akademii. Pasją życiową uważanego za «locupletem architectum» (Acta act. kapituły krak. V k. 38–9) K-a było budownictwo. W r. 1530 brał udział w nadzorowaniu odbudowy katedry płockiej, a w 1553 przebudowy katedry wawelskiej. W l. 1552–4 pięknie odbudował przydzielony sobie dom kanoniczy w Krakowie koło bramy Kazimierskiej, wkładając w to ok. 2 000 złp. W r. 1558 wystawił na nowo, po części z własnych funduszów, krakowski klasztor bernardynek (św. Agnieszki). Zmarł K. w Krakowie lub okolicach 10 VIII 1572 r., podczas zarazy, w wieku podobno lat 80. Jego epitafium w katedrze wawelskiej, kamienna statua portretowa, zrobiona jeszcze za życia, oraz wznoszone przezeń budowle uległy zniszczeniu.

Estreicher; Korytkowski, Prałaci gnieźn., III 532–6, IV 306–15; Łętowski, Katalog bpów krak., III (z błędami); Łoza, Architekci; Boniecki; Niesiecki; Paprocki; Kaczmarczyk K., Catalogus diplomatum pergameneorum Universitatis Jagellonicae Cracoviensis, Kr. 1953; – Barycz, Historia UJ; Hartleb K., Piotr Gamrat, „Arch. Tow. Nauk. we Lw.” 1938 dz. II t. XXI z. 2; Hoszowski K., Jan Korczbach, kanonik krakowski i architekt…, Kr. 1882, nadb. z „Gaz. Krak.”; Kołaczkowski J., O architektach i budowniczych w dawnej Polsce, Lw. 1884 s. 11; Łukaszewicz J., Historia szkół w Koronie i w Wielkim Księstwie Litewskim, P. 1851 III 240; Morawski M., Monografia Włocławka, Włocławek 1933; Nałęcz Dobrowolski M., Kościół i klasztor św. Agnieszki w Krakowie, Kr. 1906 s. 9; Nowowiejski A. J., Płock, Płock (1930); – Acta capituli Plocensis, Ed. B. Ulanowski, Arch. Kom. Hist., Kr. 1916 X; Acta rectoralia, II; Acta Tom., XII–XVI (w objaśnieniach sporo błędów); Album stud. Univ. Crac., II 151; Cod. Univ. Crac., V; Conclusiones Univ. Crac.; Hosii Epistolae, II; Pruszcz P. H., Klejnoty stołecznego miasta Krakowa…, Kr. 1861 s. 132; Regestra thelonei aquatici Wladislaviensis saeculi XVI, Wyd. S. Kutrzeba i F. Duda, Kr. 1915; Starowolski, Monumenta Sarmatarum, s. 35; Statuta capitularia eccl. cath. Cracoviensis, Ed. I. Polkowski, Kr. 1884 s. 73–4; Vigilantii Gregorii Samboritani… Elegiae et epigrammata quaedam, (Kr. 1567) nr VIII; Visitationes bonorum archiepiscopatus nec non capituli Gnesnensis saeculi XVI, Ed. B. Ulanowski, Kr. 1920; [Zebrzydowski A.], A… Zebrzydowskiego … korespondencja z lat 1546–1554, Wyd. W. Wisłocki, Kr. 1878; – Arch. Kapit. w Kr.: Acta act., V k. 5r., 25v.–26r., 38–40, 75–80, 83, 88–91, 93v., 101v., 143r., 155–156r., 492v., VI k. 197v., 223, 230–231, 249v. i in., Libri Archivi IX nr 20–21; Arch. Kurii Metrop. w Kr.: Acta episcop. 28 k. 21, 327, 424–5, 477; Arch. Państw. w Kr.: (Dz. miej.): Kat. Gł. 175 s. 188–9, nr 445 s. 740; Arch. UJ: fasc. 496 nr 19395; B. Jag.: Cim. 8420 (zapiska M. Glicjusza z 10 VIII 1572 w: C. Leovitius, Ephemeridum novum opus 1556–1606, Augsburg 1557); – Informacja ks. K. Figlewicza, kanonika krak.

Wacław Urban